Ματίκα Χριστίνα
Υποψήφια Διδάκτορας ΑΠΘ, Τμήμα Αρχιτεκτόνων, Τομέας Πολεοδομίας Χωροταξίας & Περιφερειακής Ανάπτυξης
Αρχιτέκτονας Μηχανικός, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας
Πολεοδόμος, DSA ENSA Paris La Villette
Άρθρο: «Οι ευφυείς πόλεις, από τη θεωρία στην πρακτική»
Το διαδίκτυο είναι πλέον το κατεξοχήν απαραίτητο μέσο και η κινητήρια δύναμη για τη νέα ανάπτυξη, με νέες διαδικασίες παραγωγής, διοίκησης και οικονομίας. Μέσω ειδικών εφαρμογών, που συμβάλλουν στο τρίπτυχο εξυπηρέτησης, ανταγωνιστικότητας και περιβάλλοντος, πολλές δραστηριότητες από το φυσικό χώρο μεταφέρονται στον ψηφιακό. Μέσα από ψηφιακά εργαλεία (όργανα και πλατφόρμες) και εφαρμογές δημιουργείται ένα εικονικό περιβάλλον χειρισμού της πληροφορίας και των γνώσεων. Πέρα όμως από το σχεδιασμό μιας ψηφιακής πλατφόρμας μεταφοράς γνώσεων και τεχνολογίας, δεν πρέπει να παραλείπεται ο έλεγχος βιωσιμότητάς της και η εξασφάλιση της τελευταίας. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να αναπτυχθούν κοινά δίκτυα, εφαρμογές και υπηρεσίες της ευφυούς πόλης, η έννοια της οποίας αναλύεται παρακάτω (εικόνες 1-4).
Ευφυής περιοχή (Intelligent region): η περιοχή με υψηλή καθιερωμένη ικανότητα για τεχνολογική καινοτομία και ανάπτυξη που χαρακτηρίζεται ως ευφυής (Morgan, 1998).
Ευφυείς / έξυπνες πόλεις (Intelligent / smart cities): αυτές οι οποίες εφάρμοσαν τεχνολογικές πληροφορίες και ψηφιακούς χώρους σε αστικές λειτουργίες και δραστηριότητες (Caves and Walshok, 1999).
Ψηφιακές πόλεις και πολλαπλά concepts για μια νέα χωρική τους διάσταση
- Cyber cities, cyberspace, cybernetics, governance and control spaces based on information feedback, city governance.
- Digital cities, digital representation of cities, virtual cities, digital metaphor of cities, cities of avatars, second life cities, simulation (sim- city).
- Intelligent cities, from the new intelligence of cities, collective intelligence of citizens, distributed intelligence, crowdsourcing, online collaboration, broadband for innovation, social capital of cities, collaborative learning and innovation, people-driven innovation.
- Smart cities, from smart phones, mobile devices, sensors, embedded systems, smart environments, smart meters, and instrumentation sustaining the intelligence of cities
Αστική και τεχνολογική περιφερειακή ανάπτυξη: θεωρίες και μοντέλα σχεδιασμού:
A. Βιομηχανική Περιφέρεια (Industrial District):
- Ευέλικτες βιομηχανικές περιφέρειες (Flexible industrial districts)
- Τριτογενή συμπλέγματα επιχειρήσεων γνώσης – έντονες δραστηριότητες (Tertiary clusters of knowledge – intensive activities)
- Πόλοι Τεχνολογίας, επιστήμη και τεχνολογικά πάρκα (Technopoles, science and technology parks)
- Προγράμματα της Τεχνόπολης (Technopolis programs)
B. Ψηφιακή πόλη (DigitalCity):
- Έξυπνες πόλεις (Smart cities)
- Ευφυείς πόλεις και περιοχές (Intelligent cities and regions)
- Καινοτόμα clusters, φορείς έρευνας και τεχνολογίας.
- Νησίδες ψηφιακής καινοτομίας: ψηφιακές περιφέρειες, πόλοι τεχνολογίας και καινοτόμα περιφερειακά συστήματα (Virtual innovation islands: virtual districts, technology poles and regional innovation systems)
- Τηλεματική και Διαδικτυακή καινοτομία / Διαχείριση της γνώσης (Telematics and online innovation / knowledge management)
Συμπερασματικά, ευφυείς ή έξυπνες πόλεις είναι το περιβάλλον γνώσης και καινοτομίας, σε πραγματικό και ψηφιακό επίπεδο. Σε ότι αφορά το επίπεδο της πραγματικότητας, η ευφυΐα είναι συνδεδεμένη με την επικοινωνία και την καθιερωμένη αλληλεπίδραση / διάδραση (interaction) μιας κοινότητας ανθρώπων για γνώση, πειραματισμό και τεχνολογική ανάπτυξη. Από την άλλη, σε ότι αφορά το ψηφιακό επίπεδο, είναι η ικανότητα της ίδιας της κοινότητας για γνώση, διαχείριση και επικοινωνία βασισμένη στην ψηφιακή αλληλεπίδραση (εικόνα 5).
Στόχος και ταυτόχρονα όραμα είναι η συνοικία να ανταποκρίνεται σε όρους όπως η βιωσιμότητα και η ανταγωνιστικότητα. Έτσι, οι τομείς που χρειάζονται ενίσχυση συνδέονται άμεσα με τη βέλτιστη εξυπηρέτηση, την επιχειρηματικότητα και την καινοτομία. Σύμφωνα με τον Manuel Castells κάθε πόλος καινοτομίας περιλαμβάνει ινστιτούτα έρευνας, τεχνολογικές συνοικίες και clusters νέας οικονομίας, οργανισμούς ανάπτυξης καινοτομίας κλπ και μεταφέρει νέα πρότυπα βασισμένα σε εφαρμογές internet, δίκτυα για βέλτιστη διακυβέρνηση δραστηριοτήτων, υπηρεσίες e-consulting, e-learning, e-training, e-business, e-τεχνολογίες, e-καινοτομία (εικόνα 6).
Δίκτυα Ευρυζωνικής πρόσβασης (Broadband access & Broadband services) και Καινοτομία
Πρόκειται για προηγμένες δικτυακές υποδομές υψηλής ποιότητας οι οποίες προσφέρουν επαρκείς ρυθμούς μετάδοσης και αδιάλειπτη λειτουργία στους χρήστες, καθώς και εύκολη δυνατότητα πρόσβασης στην πλειοψηφία του πληθυσμού.
Με τον όρο «ευρυζωνικότητα» ορίζεται η υποδομή σε δίκτυα ηλεκτρονικών επικοινωνιών που χαρακτηρίζονται από αδιάλειπτη σύνδεση, υψηλή ταχύτητα και χαμηλό κόστος, ώστε να επιτρέψουν την ανάπτυξη νέων υπηρεσιών στους καταναλωτές. Οι ευρυζωνικές υποδομές μπορούν να αναβαθμίζονται συνεχώς, με χαμηλό επιπλέον κόστος ώστε να εξελίσσονται ανάλογα με τις ανάγκες των πολιτών. Μέσω της ευρυζωνικότητας παρέχονται πολύ γρήγορες συνδέσεις στο διαδίκτυο σε όσο το δυνατόν περισσότερους πολίτες υπό τη μορφή καταναλωτικού αγαθού.
Πρακτικά για τον πολίτη «ευρυζωνικότητα» σημαίνει συνδυασμός υποδομής και ηλεκτρονικών υπηρεσιών, που του προσφέρουν τη δυνατότητα για ηλεκτρονικές συναλλαγές με τις Δημόσιες Υπηρεσίες πολύ γρήγορα και με ασφάλεια των δεδομένων από την έδρα του (γραφείο, σπίτι). Το πλέον χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η δυνατότητα υποβολής φορολογικής δήλωσης. Επίσης παρέχεται η δυνατότητα εκτέλεσης ηλεκτρονικών οικονομικών συναλλαγών μέσω εναλλακτικών δικτύων, εξυπηρέτησης τραπεζικών συναλλαγών με ευκολία, ταχύτητα και ασφάλεια. Υπάρχουν όμως και άλλες δυνατότητες, όπως είναι η εργασία εξ’ αποστάσεως, οι ηλεκτρονικές υπηρεσίες υγείας και οι υπηρεσίες φροντίδας υγείας και πρόνοιας σε ευπαθείς ομάδες πληθυσμού και κατοίκους απομακρυσμένων περιοχών, μέσω της τηλεϊατρικής.
Ο κατάλογος των υπηρεσιών που προσφέρονται στους πολίτες μέσω της ευρυζωνικότητας συνεχίζεται με την ενημέρωση και την ψυχαγωγία, την παρακολούθηση ταινιών με άμεση επιλογή από ηλεκτρονικές ταινιοθήκες, την επιλογή και άμεση αγορά της επιθυμητής μουσικής από ηλεκτρονικά δισκοπωλεία, την έγκαιρη ηλεκτρονική κράτηση εισιτηρίων για θεάματα, παραστάσεις και αθλητικούς αγώνες. Ακόμη, οι πολίτες μπορούν να επωφελούνται με καλύτερη και φθηνότερη επικοινωνία, με δυνατότητα τηλεφωνικής συνομιλίας σε συνδυασμό με εικόνα και πρακτικά μηδενικό κόστος μέσω νέων τεχνολογιών. Η έννοια της «Ευρυζωνικότητας», έχει σήμερα ξεπεράσει τα στενά τεχνολογικά όρια και αγγίζει όλες τις πτυχές της κοινωνικής και οικονομικής ζωής.
Η καινοτομία σαν αποτέλεσμα ερευνητικής δραστηριότητας και μεταφοράς τεχνογνωσίας οδηγεί στην παραγωγή νέων προϊόντων ή στην βελτίωση άλλων. Θεωρείται το απαραίτητο υπόβαθρο για αύξηση της παραγωγικότητας και βελτίωση της ανταγωνιστικότητάς. Σειρά από μελέτες βασισμένες σε εμπειρικά δεδομένα συνέδεσαν σε διάφορα επίπεδα ανάλυσης (επιχείρηση, κλάδο, οικονομία) την καινοτομία με την ανάπτυξη. Η καινοτομία σπάνια αποτελεί προϊόν της προσπάθειας μιας μεμονωμένης επιχείρησης, αντίθετα, τις περισσότερες φορές είναι αποτέλεσμα συνεργασίας και αλληλεπίδρασης (εικόνα 7-8).
Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι στις αρχές της δεκαετίας του 80 εμφανίστηκε ένα νέο σύστημα τεχνολογικής καινοτομίας όπου διάφορες πόλεις και περιφέρειες προσέφεραν ένα περιβάλλον ιδιαίτερα φιλικό και ευνοϊκό στην ανάπτυξη και διάδοση τεχνολογικών καινοτομιών. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν η Silicon Valley της Καλιφόρνιας, το Cambridge της Μ. Βρετανίας, καθώς και το Tagus Park της Πορτογαλίας, όπως και πλήθος άλλων Τεχνολογικών και Επιστημονικών Πάρκων και Τεχνοπόλεων στην Ευρώπη.
Λίστα Εικόνων
Εικόνα 1: Διάγραμμα με τις 3 βασικές συνιστώσες / φυσικές, θεσμικές και ψηφιακές που αλληλοεξαρτώνται και αλληλεπιδρούν σε ένα τέτοιο σύστημα.
Εικόνα 2: Διάδραση – interaction, σχέσεις αλληλεπίδρασης μέσω των ψηφιακών εφαρμογών
Εικόνα 3: Τα “Clusters”, λειτουργικό διάγραμμα
Εικόνα 4: Το concept της ευφυούς πόλης
http://www.people-project.eu/portal/
Εικόνα 5: Smart Cities, Future Internet, Collaboration, Innovation Ecosystems, User Co-Creation
http://www.people-project.eu/portal/
Εικόνα 6
Εικόνα 7
Εικόνα 8
http://www.openlivinglabs.eu/livinglab/lever-thessaloniki-lever-open-innovation
Βιβλιογραφία
Castells Μ. (2001), «The Internet Galaxy, Reflections on the Internet, Business and Society», OxfordUniversity Press, Oxford
Komninos N., Kyrgiafini L., Sefertzi E. (eds) (2003), «Innovation Development Technologies in Regions and Production Complexes», Gutenberg, Athens
Komninos N. (2008), «Intelligent Cities and Globalization of Innovation Networks», Routledge, London and New York.
Komninos, N. (2003), «Intelligent Cities: Innovation, knowledge systems and digital spaces», Spon Press, London and New York
Komninos N. (1998), «Technopolis and Development Strategies in Europe», Gutenberg, Athens
Matika C. (2014) Innovative clusters in progress, the example of Thermi, Book of Papers Proceedings, International Conference on Architecture and Urban Design ICAUD2, Topic: Urban Planning Theory and Practice, N 134, ISBN volume A: 978-9928-135-12-4, Epoka University, Department of Architecture, Tirana
Sefertzi E. (ed) (1998), «Innovation: System-areas, Technology Transfer and Innovative Development in Greece», Gutenberg, Athens
Ιστότοποι:
http://icaud.epoka.edu.al/2014/article-2-icaud-proceedings-book-3-626-1310.html
http://www.broad-band.gr/orismos.php?language=el
http://www.openlivinglabs.eu/livinglab/lever-thessaloniki-lever-open-innovation
http://www.people-project.eu/portal/
http://www.technopolis.gr/site.php?&file=pages.xml&catid=106&lang=en
http://www.thestep.gr/active.aspx?mode=en{00000000-0000-0000-0000-000000000000}View
