Είναι γεγονός ότι η βία που υπόκεινται τα παιδιά στο σχολείο λόγω φύλου, επηρεάζει εκατομμύρια παιδιά και εφήβους παγκοσμίως και αποτελεί μία από τις χειρότερες μορφές εκδήλωσης των διακρίσεων που αφορά το φύλο, παραβιάζοντας ένα ευρύ φάσμα των δικαιωμάτων του παιδιού. Η εκπαίδευση κατέχει ένα ζωτικής σημασίας ρόλο στην ενδυνάμωση και  διαμόρφωση της ζωής των νέων ανθρώπων, με αποτέλεσμα η βία στην οποία υπόκεινται εξαιτίας του φύλου τους στα σχολεία, να υπονομεύει σοβαρά την επίτευξη παροχής μιας ποιοτικής, ισότιμης και χωρίς αποκλεισμούς εκπαίδευση προς όλους. Παρόλο, που το συγκεκριμένο φαινόμενο είναι παγκόσμιο, μέχρι σήμερα δεν γνωρίζουμε σε πλήρη κλίμακα τις επιπτώσεις της βίας λόγω φύλου στα σχολεία. Βέβαια, αξιοσημείωτο είναι ότι  περισσότερες μορφές της σχολικής βίας είναι βαθιά ριζωμένες στις άνισες σχέσεις των δύο φύλων, στις κοινωνικές νόρμες και  στις πρακτικές που εισάγουν τις διακρίσεις.

Πώς ορίζεται όμως η σχολική βία με βάση το φύλο; Είναι οι πράξεις ή απειλές σεξουαλικής, σωματικής ή ψυχολογικής βίας που συμβαίνουν μέσα και γύρω από τα σχολεία,  και διαπράττονται ως αποτέλεσμα των προτύπων και στερεοτύπων που ισχύουν για τα φύλα. Αναφέρεται, επίσης, στις διαφορετικές εμπειρίες μεταξύ των κοριτσιών και των αγοριών και την αντίληψη τους απέναντι στη βία.  Αξιοσημείωτο δε είναι, ότι η σωματική τιμωρία,  η πειθαρχία και άλλες πρακτικές στα σχολεία συχνά εκδηλώνονται μέσω διακρίσεων βασισμένες στο φύλο, με αποτέλεσμα να ενισχύονται τα στερεότυπα των φύλων και η ανισότητα. Είναι γεγονός, ότι θύματα ή δράστες αυτής της μορφής βίας μπορούν να γίνουν και τα δύο φύλα, αλλά αυτό που διαφέρει είναι ο βαθμός και ο τρόπος. Έτσι λοιπόν, τα κορίτσια διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο σεξουαλικής βίας, παρενόχλησης και εκμετάλλευσης, ενώ τα αγόρια είναι πιο πιθανό να βιώνουν σωματική βία. Επιπλέον τα αγόρια ασκούν σωματική βία, ενώ τα κορίτσια είναι πιθανότερο να χρησιμοποιήσουν λεκτική ή ψυχολογική βία. Ωστόσο, αυτές οι διακρίσεις δεν είναι σαφείς και τα ποσοστά της βίας και του εκφοβισμού ποικίλουν σε μεγάλο βαθμό  από χώρα σε χώρα.

Η βία στα σχολεία αντανακλά βαθύτερες κοινωνικές νόρμες όσον αφορά τις αρμοδιότητες και τους ρόλους των δύο φύλων. Έτσι για παράδειγμα, οι κυρίαρχες κοινωνικές αντιλήψεις σχετικά με τον ανδρισμό, δικαιολογούν” εκφράσεις επιθετικότητας, βίας, σεξουαλικής δύναμης και  ομοφοβίας στα αγόρια. Ενώ στα κορίτσια ”δικαιολογούν” την συνήθη στάση τους, που περιλαμβάνει το σεβασμό προς το αντρικό φύλο, την υποταγή και την παθητικότητα. Πολύ σημαντική παράμετρος για τη διατήρηση αυτών των συμπεριφορών, είναι τα πρότυπα που βιώνουν τα παιδιά στο σπίτι τους, εκλαμβάνοντας τις άνωθεν στάσεις ως ”φυσιολογικές”.

Η σεξουαλική βία είναι μια εξαιρετικά καταστροφική μορφή σχολικής βίας με βάση το φύλο, η οποία εκδηλώνεται ως λεκτική και ψυχολογική παρενόχληση, σεξουαλική κακοποίηση, βιασμό, εξαναγκασμό, εκμετάλλευση και διακρίσεις που λαμβάνει χώρα μέσα και γύρω από τα σχολεία. Δυστυχώς, δεν παρατηρείται μόνο μεταξύ των μαθητών, αλλά συχνά ασκείται και από τους εκπαιδευτικούς προς τους μαθητές.

Ένα άλλο συχνό είδος βίας στο οποίο υπόκεινται τα παιδιά σε όλο τον κόσμο είναι ο σχολικός εκφοβισμός, που μπορεί να περιλαμβάνει σωματική βία, λεκτική κακοποίηση ή πρόκληση ψυχολογικής βλάβης μέσω της ταπείνωσης ή του αποκλεισμού. Οι τρόποι με τους οποίους εκφράζεται ή βιώνεται, σχετίζεται με το φύλο και αντικατοπτρίζει τις άνισες σχέσεις εξουσίας.

Επίσης, η σωματική τιμωρία είναι μια άλλη ευρέως διαδεδομένη μορφή βίας στα σχολεία που σχετίζεται άμεσα με το φύλο. Η τιμωρία και η πειθαρχία είναι μια πράξη στην οποία διαφαίνεται η διάκριση των φύλων και είναι κομβικής σημασίας όσον αφορά την επιβολή των ρόλων. Τα αγόρια για παράδειγμα, θεωρούνται σκληρά και απείθαρχα και συνεπώς είναι πιο πιθανό να υποστούν σωματική τιμωρία, ενώ τα κορίτσια είναι πιθανότερο να πέσουν θύματα ψυχολογικής και λεκτικής μορφής τιμωρίας. Βέβαια, εδώ πρέπει να σημειωθεί ότι η βία με βάση το φύλο, είναι άμεσα συνδεδεμένη με τις κοινωνικές νόρμες και τις εδραιωμένες ανισότητες στην ευρύτερη κοινωνία και  ενισχύεται σε κοινωνίες όπου η φτώχεια και η σύγκρουση είναι διάχυτη (η φτώχεια π.χ. αυξάνει την ευπάθεια των κοριτσιών στη σεξουαλική βία).

Τα παιδιά που έχουν κακοποιηθεί ή έχουν πέσει θύματα εκφοβισμού συχνά βιώνουν χαμηλή αυτοεκτίμηση και κατάθλιψη, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε αυτοτραυματισμό ή άλλους κινδύνους, με αποτέλεσμα την κακή τους απόδοση ή ακόμη και την επιθυμία απεμπλοκής  τους από το σχολείο. Ενώ, η σεξουαλική βία έχει επιπτώσεις στην υγεία, συμπεριλαμβανομένων των προβλημάτων ψυχικής υγείας, εγκυμοσύνη, σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα όπως ο ιός HIV, τα οποία έχουν μια αρνητική επίδραση στην εξέλιξη της εκπαίδευσης και της ευημερίας.

Η βία λοιπόν στο σχολείο με βάση το φύλο έχει σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία των παιδιών, την ευημερία και την ικανότητά τους στη μάθηση, καθώς μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τη συμμετοχή των παιδιών στο σχολείο, τα γλωσσικά τους επίπεδα, ενώ θέτει εμπόδια στην ισότητα των φύλων στην εκπαίδευση, αλλά και την ευρύτερη κοινωνία. Η καταπολέμηση της βίας με βάση το φύλο, μέσα και γύρω από τα σχολεία, θα συμβάλει στην αύξηση της σχολικής φοίτησης, τη βελτίωση της ποιότητας της εκπαίδευσης των παιδιών και των μαθησιακών τους ικανοτήτων. Γι’ αυτό απαιτείται  μια συντονισμένη, πολύπλευρη και πολυπρισματική προσέγγιση από τη διεθνή κοινότητα για την αντιμετώπιση της βίας στα σχολεία και η υιοθέτηση στρατηγικών για την ανάπτυξη  κωδικών δεοντολογίας τόσο για τους μαθητές όσο και για τους εκπαιδευτικούς, που θα  απαγορεύει όλες τις μορφές βίας και θα προστατεύει τα παιδιά.

 Πηγή: http://unesdoc.unesco.org/images/0023/002321/232107E.pdf

 Η Σταματία Βλάγκα είναι Διεθνολόγος, με εξειδίκευση στη αραβική γλώσσα, κάτοχος Μεταπτυχιακού Τίτλου στο Management.