Με τον όρο «εκφοβισμός» ή αλλιώς «bullying» νοείται η επιθετική συμπεριφορά κατά την οποία κάποιος προκαλεί εσκεμμένα τραυματισμό ή δυσφορία σε κάποιο άλλο πρόσωπο, συνήθως πιο αδύναμο. Μπορεί να περιλαμβάνει άμεσες επιθέσεις είτε λεκτικές είτε σωματικές ενώ μπορεί να εμφανιστεί και με πιο έμμεση μορφή όπως η διάδοση αρνητικών φημών για ένα άτομο ή ο διαδικτυακός εκφοβισμός (cyber bullying).
Σχολικός εκφοβισμός
Ο σχολικός εκφοβισμός θεωρείται βασική πηγή ανησυχίας σε αρκετές χώρες. Ο εκφοβισμός στο σχολικό περιβάλλον έχει αποδειχθεί άμεσα συνδεδεμένος με έντονη εσωτερική δυσφορία και ψυχοκοινωνικά προβλήματα. Έρευνες έχουν δείξει ότι άτομα τα οποία έχουν υποστεί εκφοβισμό στο σχολείο έχουν αυξημένες πιθανότητες να παρουσιάσουν συμπτώματα κατάθλιψης, άγχους, απομόνωσης, χαμηλή αυτοεκτίμηση, χαμηλές ακαδημαϊκές επιδόσεις καθώς και προβλήματα υγείας. Πρόσφατη μελέτη έδειξε ότι οι 12 από τους 21 συμμετέχοντες που είχαν υποστεί εκφοβισμό στο σχολικό περιβάλλον, ακόμη και μετά το τέλος της στοχοποίησής τους από τους άλλους, η εσωτερική στοχοποίηση που είχαν αναπτύξει παρέμεινε και δημιούργησε προβλήματα τόσο στη σχέση τους με τον εαυτό τους όσο και στις σχέσεις τους με τους άλλους.
Διαδικτυακός εκφοβισμός (cyber bullying)
Την τελευταία δεκαετία και ενώ η χρήση της τεχνολογίας αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινότητάς μας, ένα νέο φαινόμενο εκφοβισμού φαίνεται να παίρνει ανησυχητικές διαστάσεις. Ο διαδικτυακός εκφοβισμός ορίζεται ως η χρήση τεχνολογικών μέσων έχοντας ως στόχο την επίθεση κάποιου σε βάρος ενός επιδιωκόμενου στόχου-θύματος. Οι διαστάσεις του φαινομένου διαφέρουν από χώρα σε χώρα· έρευνα έχει δείξει ότι μπορεί να κυμαίνονται από 1% έως και 62% του νεανικού πληθυσμού. Απροσδιόριστο μένει παρ’ όλα αυτά αν αντικείμενο αναφοράς είναι ο συνολικός νεανικός πληθυσμός ή οι νέοι που έχουν δυνατότητα πρόσβασης στο διαδίκτυο. Παρ’ όλα αυτά βέβαια το ποσοστό εξακολουθεί να είναι μεγάλο. Επιπλέον, θύματα διαδικτυακού εκφοβισμού ενδέχεται επίσης να εμφανίσουν συμπτώματα κατάθλιψης και αυτοκτονικού ιδεασμού σε εφήβους αλλά και ενήλικες.
Πως οι γονείς και οι δάσκαλοι μπορούν αποτρέψουν τον εκφοβισμό;
Η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρία (APA) προτείνει ορισμένα μέτρα τα οποία οι γονείς και οι δάσκαλοι θα πρέπει να λάβουν για την επίτευξη της καταπολέμησης του φαινομένου.
Γονείς:
- Παρατηρήστε στο παιδί σας σημάδια που θα μπορούσαν να υποδεικνύουν ότι έχει πέσει θύμα εκφοβισμού.
Τα παιδιά ορισμένες φορές δε γνωστοποιούν τα ίδια το πρόβλημα. Ορισμένες ενδείξεις για να το αντιληφθείτε μόνοι σας μπορεί να είναι τα σχισμένα ρούχα ή ο δισταγμός να πάνε στο σχολείο σε συνδυασμό με μειωμένη όρεξη, εφιάλτες ή ακόμη και συμπτώματα κατάθλιψης και άγχους. Αν ανακαλύψετε ότι το παιδί σας έχει πέσει θύμα εκφοβισμού επιδιώξτε ανοιχτές συζητήσεις, όπου μπορείτε να μάθετε τι πραγματικά συμβαίνει στο σχολείο, έτσι ώστε να μπορείτε να λάβετε τα κατάλληλα μέτρα. Σε κάθε περίπτωση όμως φροντίστε να καταλάβει ότι θα το βοηθήσετε και ότι δε θα πρέπει να προσπαθήσει να αναπαράγει τη συμπεριφορά.
- Δείξτε στο παιδί σας πως θα πρέπει να χειριστεί το πρόβλημα
Μπορείτε να επινοήσετε σενάρια κατά τα οποία το παιδί θα μάθει πώς να αγνοεί έναν εκφοβιστή και/ή να αναπτύξει δυναμικές στρατηγικές για το πώς να τον αντιμετωπίσει. Επιπλέον, βοηθήστε το να προσδιορίσει συγκεκριμένους φίλους οι δασκάλους στους οποίους θα μπορεί να βρει υποστήριξη σε περίπτωση περιστατικού εκφοβισμού.
- Θέστε όρια με την τεχνολογία
Διδάξτε στο παιδί σας για το cyber bullying και συνδεθείτε μαζί του σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Επιπλέον εφαρμόστε κατάλληλα φίλτρα στον υπολογιστή του. Επιτρέψτε τους να χρησιμοποιούν οικογενειακό υπολογιστή και όχι προσωπικό και τοποθετήστε τον σε σημείο που να είναι ευδιάκριτη η οθόνη.
Δάσκαλοι/Διευθυντές σχολείων:
- Φροντίστε να είστε παρατηρητικοί και ιδιαίτερα σε μέρη όπως το μπάνιο, διάδρομοι με πολύ κόσμο καθώς και σχολικά λεωφορεία.
Αν πέσει στην αντίληψή σας περιστατικό εκφοβισμού θα πρέπει να παρέμβετε αμέσως και να το σταματήσετε, να καταγράψετε το περιστατικό και να ενημερώσετε κάποιον υπεύθυνο προκειμένου να διεξαχθεί περαιτέρω έρευνα για το συμβάν.
- Ανάμειξη γονέων και μαθητών
Γονείς και μαθητές θα πρέπει να είναι μέρος της ομάδας εύρεσης λύσης και να συμμετέχουν στην καταπολέμηση του εκφοβισμού. Θα πρέπει να διδάξουν επίσης στα παιδιά πώς να ενεργούν σε περίπτωση εκφοβισμού.
- Προωθείστε ένα φιλικό περιβάλλον σε γονείς και μαθητές
Οι δάσκαλοι θα πρέπει να υπενθυμίζουν ότι τέτοιες συμπεριφορές απαγορεύονται και συνοδεύονται από κυρώσεις. Είναι σημαντικό οι γονείς να έχουν επίγνωση των κανόνων ώστε το παιδί να δέχεται πληροφορίες και από τις δύο μεριές.
Μπορείτε ακόμη να επισκεφτείτε τη σελίδα της Αμερικάνικης Ψυχολογικής εταιρίας για περεταίρω πληροφορίες (http://www.apa.org/helpcenter/bullying.aspx)
*Στις 9 Απριλίου, η Αμερικάνικη αποστολή στην UNESCO προώθησε την προβολή της βραβευμένης ταινίας “Bully” προκειμένου να αναδείξει το παγκόσμιο έργο κατά του εκφοβισμού υπό την ηγεσία του παγκόσμιου οργανισμού της UNESCO.
Γραμμές βοήθειας
Για εφήβους: 116 111
Για γονείς: 801 801 1177
Για εκπαιδευτικούς: 11 130
Για περισσότερες πληροφορίες επισκεφτείτε τη σελίδα http://www.antibullying.gr/index.php
Πηγές:
Wang, J., Iannotti, R. J., & Luk, J. W. (2012). Patterns of adolescent bullying behaviors: Physical, verbal, exclusion, rumor, and cyber. Journal of School Psychology, 50(4), 521-534.
Thornberg, R., Halldin, K., Bolmsjö, N., & Petersson, A. (2013). Victimising of school bullying: a grounded theory. Research Papers in Education, 28(3), 309-329.
Hinduja, S., & Patchin, J. W. (2014). Bullying beyond the schoolyard: Preventing and responding to cyberbullying. Corwin Press.
Bonanno, R. A., & Hymel, S. (2013). Cyber bullying and internalizing difficulties: Above and beyond the impact of traditional forms of bullying.Journal of youth and adolescence, 42(5), 685-697.
Γράφει η Μαρία Γαβρή
